Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës ka vendosur lidhur me vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-121 për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme, raporton Gazeta Sinjali.
Sipas vendimit, Kushtetuesja e ka rrëzuar Ligjin për Byronë për verifikimin dhe konfiskimin e pasurisë.
Gjithnjë sipas njoftimit të Gjykatës thuhet se pesë nene të këtij ligji bien ndesh me Kushtetutën.
“Gjykata ka vendosur që (i) njëzëri, të deklarojë kërkesën e pranueshme; dhe (ii) të konstatojë, me tetë (8) vota për dhe një (1) votë kundër, që pika 2.1 e paragrafit 2 të nenit 2 (Fushëveprimi) në lidhje me paragrafin 2 të nenit 34 (Shqyrtimi në shkallën e parë) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës dhe paragrafët 1 dhe 2 të nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e pronës) të Protokollit nr. 1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; (iii) të konstatojë, me tetë (8) vota për dhe një (1) votë kundër, që pika 2.2 e paragrafit 2 të nenit 2 (Fushëveprimi) në lidhje me paragrafin 3 të nenit 22 (Periudha e verifikimit të pasurisë) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës; (iv) të konstatojë, me gjashtë (6) vota për dhe tri (3) vota kundër, që pika 1.1 e paragrafit 1 të nenit 10 (Përbërja e Komisionit Mbikëqyrës dhe Kompensimi) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me nenin 106 [Papajtueshmëria] të Kushtetutës; (v) të konstatojë, me tetë (8) vota për dhe një (1) votë kundër, që pika 1.2 e paragrafit 1 të nenit 10 (Përbërja e Komisionit Mbikëqyrës dhe Kompensimi) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 136 [Auditori i Përgjithshëm i Kosovës] dhe paragrafët 1 dhe 2 të nenit 137 [Kompetencat e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës] të Kushtetutës; (vi) të konstatojë, me gjashtë (6) vota për dhe tri (3) vota kundër, që pika 1.4 e paragrafit 1 të nenit 10 (Përbërja e Komisionit Mbikëqyrës dhe Kompensimi) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 132 [Roli dhe Kompetencat e Avokatit të Popullit] dhe paragrafin 3 të nenit 134 [Kualifikimi, Zgjedhja dhe Shkarkimi i Avokatit të Popullit] të Kushtetutës; dhe (vii) të shpallë të pavlefshëm, me pesë (5) vota për dhe katër (4) vota kundër, në tërësinë e tij, Ligjin nr. 08/L-121 për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme.”, theksohet mes tjerash në vendimin e Gjykatës Kushtetuese.
Ky vendim është parashtruar në Gjykatën Kushtetuese nga Abelard Tahiri dhe nëntë (9) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, bazuar në autorizimet e paragrafit 5 të nenit 113 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, lidhur me vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-121 për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme.
Lexoni me poshtë vendimin e plotë të Gjykatës Kushtetuese:
Prishtinë, më 26 qershor 2024
Njoftim për vendim në rastin KO46/23
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës ka vendosur në rastin KO46/23, me parashtrues Abelard Tahiri dhe nëntë (9) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të parashtruar në Gjykatën Kushtetuese bazuar në autorizimet e paragrafit 5 të nenit 113 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, lidhur me vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-121 për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme.
Gjykata ka vendosur që (i) njëzëri, të deklarojë kërkesën e pranueshme; dhe (ii) të konstatojë, me tetë (8) vota për dhe një (1) votë kundër, që pika 2.1 e paragrafit 2 të nenit 2 (Fushëveprimi) në lidhje me paragrafin 2 të nenit 34 (Shqyrtimi në shkallën e parë) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës dhe paragrafët 1 dhe 2 të nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e pronës) të Protokollit nr. 1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; (iii) të konstatojë, me tetë (8) vota për dhe një (1) votë kundër, që pika 2.2 e paragrafit 2 të nenit 2 (Fushëveprimi) në lidhje me paragrafin 3 të nenit 22 (Periudha e verifikimit të pasurisë) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës; (iv) të konstatojë, me gjashtë (6) vota për dhe tri (3) vota kundër, që pika 1.1 e paragrafit 1 të nenit 10 (Përbërja e Komisionit Mbikëqyrës dhe Kompensimi) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me nenin 106 [Papajtueshmëria] të Kushtetutës; (v) të konstatojë, me tetë (8) vota për dhe një (1) votë kundër, që pika 1.2 e paragrafit 1 të nenit 10 (Përbërja e Komisionit Mbikëqyrës dhe Kompensimi) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 136 [Auditori i Përgjithshëm i Kosovës] dhe paragrafët 1 dhe 2 të nenit 137 [Kompetencat e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës] të Kushtetutës; (vi) të konstatojë, me gjashtë (6) vota për dhe tri (3) vota kundër, që pika 1.4 e paragrafit 1 të nenit 10 (Përbërja e Komisionit Mbikëqyrës dhe Kompensimi) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 132 [Roli dhe Kompetencat e Avokatit të Popullit] dhe paragrafin 3 të nenit 134 [Kualifikimi, Zgjedhja dhe Shkarkimi i Avokatit të Popullit] të Kushtetutës; dhe (vii) të shpallë të pavlefshëm, me pesë (5) vota për dhe katër (4) vota kundër, në tërësinë e tij, Ligjin nr. 08/L-121 për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme.
Aktgjykimi fillimisht sqaron që, Ligji i kontestuar themelon Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme (Byroja Shtetërore), duke e përfshirë në rendin juridik të Republikës së Kosovës edhe konceptin e konfiskimit civil të pasurisë së pajustifikueshme, përkatësisht dhe në esencë, konfiskimin e pasurisë pa nevojën e vërtetimit në procedurë penale që pasuria përkatëse është fituar përmes kryerjes së veprës penale. Për këtë qëllim, Ligji i kontestuar, përcakton procedurën për verifikimin dhe konfiskimin e pasurisë së fituar në mënyrë të pajustifikueshme nga personat zyrtarë dhe palët e treta, përkatësisht çdo person fizik apo juridik tek të cilët pasuria e personit zyrtar është bartur apo që ka ose mund të ketë pasur interes juridik mbi pasurinë e palëve në procedurë. Sipas përcaktimeve të Ligjit të kontestuar, verifikimit i nënshtrohet pasuria e fituar në mënyrë të pajustifikuar duke filluar nga 17 shkurti 2008 dhe në parim, brenda dhjetë (10) viteve nga momenti kur zyrtarët përkatës pushojnë së ushtruari funksionet e tyre, me saktësimin që verifikimit të pasurisë, përjashtimisht mund të i nënshtrohet edhe pasuria e fituar pas përfundimit të ushtrimit të funksionit zyrtar. Byroja e lartcekur, ka kompetencën për të vlerësuar masën pasurore të secilit zyrtar në raport me të hyrat e ligjshme dhe në rast të vlerësimit që ka shpërputhje në mes të hyrave dhe pasurisë që tejkalon vlerën prej njëzetepesëmijë (25,000) euro, mund të propozon sigurimin e pasurisë përmes masës së përkohshme dhe më pas, konfiskimin e të njëjtës pas vendimit përkatës gjyqësor. Marrë parasysh që procedura e verifikimit dhe konfiskimit të pasurisë së pajustifikueshme është e pavarur nga procedura penale, standardi i të provuarit nuk është ai penal i “dyshimit të bazuar”, por ai civil i “vlerësimit të gjasave” dhe sipas të cilit, pasuria cilësohet e pa/justifikueshme, nëse gjykata bazuar në prova “beson që një gjë ka më shumë mundësi të jetë apo të ketë ndodhur se sa jo”. Për më tepër, dhe përderisa Byroja Shtetërore ka barrën fillestare të argumentimit që pasuria konfiskimi i të cilës propozohet është e pajustifikuar, barra për të dëshmuar që pasuria në fakt është e justifikueshme, bie mbi individin. Duhet të theksohet gjithashtu që, përderisa Byroja Shtetërore ka kompetencën e plotë për verifikimin dhe propozimin për konfiskimin e pasurisë, janë gjykatat ato të cilat kanë kompetencën për të vendosur nëse pasuria kontestuese i nënshtrohet konfiskimit ose jo. Aktgjykimi gjithashtu sqaron që, për qëllime të verifikimit dhe propozimit të konfiskimit të pasurisë së pajustifikueshme, Ligji i kontestuar, themelon Byronë Shtetërore, e cila udhëhiqet nga Drejtori i Përgjithshëm me mandat shtatë (7) vjeçar, ndërsa mbikëqyret nga një Komision Mbikëqyrës i përbërë nga (i) një gjyqtar i Gjykatës Supreme i caktuar nga Kryetari i Gjykatës Supreme, në cilësinë e kryesuesit të Komisionit; (ii) Auditori i Përgjithshëm; (iii) Drejtori i Agjencisë për Parandalimin e Korrupsionit; (iv) zëvendës Avokati i Popullit; dhe (v) Drejtori i Njësisë së Inteligjencës Financiare. Ky Komision, i cili vendos me shumicën e anëtarëve në kuadër të kuorumit vendimmarrës prej katër (4) anëtarësh, ka kompetencën e plotë mbikëqyrëse të të gjitha funksioneve të Byrosë Shtetërore, përfshirë miratimin e të gjitha akteve nënligjore.
Thelbi i pretendimeve të parashtruesve të kërkesës, ndërlidhet me cenimin (i) e parimeve të sundimit të ligjit dhe parimit të sigurisë juridike, si vlera thelbësore të rendit kushtetues; dhe (ii) e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kushtetutë, përfshirë instrumentet e aplikueshme ndërkombëtare. Në esencë, parashtruesit e kërkesës parashtrojnë tri kategori çështjesh para Gjykatës. Së pari, pretendojnë që mekanizmat e përcaktuar përmes Ligjit të kontestuar për verifikimin dhe konfiskimin e pasurisë nuk ngërthejnë garanci të mjaftueshme për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore, sidomos në kontekst (i) të barazisë para ligjit, marrë parasysh faktin që ligji i aplikueshëm bën dallimin në mes personave zyrtarë dhe qytetarëve tjerë të Republikës së Kosovës dhe vet personave zyrtarë që kanë ushtruar funksione para dhe pas 17 shkurtit 2008; (ii) të garancive procedurale që ndërlidhen me verifikimin dhe konfiskimin e pasurisë, përfshirë të drejtës në gjykim të drejtë dhe të paanshëm, përkatësisht barazisë së armëve, prezumimit të pafajësisë, barrës së provës, të drejtës për t’u mos inkriminuar dhe mjeteve juridike; dhe (iii) të drejtave pronësore të subjekteve të verifikimit. Së dyti, pretendojnë që aplikimi retroaktiv i ligjit, përtej cenimit të të drejtave dhe lirive themelore, cenon edhe parimin e sigurisë juridike dhe vlerat e Kushtetutës. Së treti, pretendojnë cenimin e kompetencave të Kuvendit për mbikëqyrjen e Agjencive të Pavarura, për arsye se në rrethanat e rastit konkret, kompetenca mbikëqyrëse e Kuvendit është transferuar në një Komision Mbikëqyrës, i cili, për më tepër, karakterizohet me papajtueshmëri kushtetuese funksionesh, me theks në zëvendës Avokatin e Popullit, ndërsa gjithashtu duke vënë theks në mungesën e pavarësisë së Byrosë Shtetërore, përfshirë në kontekst të mënyrës së zgjedhjes së Drejtorit të Përgjithshëm të saj.
Pretendimet e parashtruesve të kërkesës, kundërshtohen nga Ministria e Drejtësisë dhe Grupi Parlamentar i Lëvizjes VETËVENDOSJE!, në esencë, duke theksuar që (i) Ligji i kontestuar ngërthen garanci të mjaftueshme procedurale për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore dhe që përmbajtja e të njëjtit është vlerësuar pozitivisht edhe nga Opinionet e Komisionit të Venecias; (ii) dallimi në mes personave zyrtarë dhe qytetarëve tjerë të Republikës së Kosovës, ndjek një qëllim legjitim të luftimit të korrupsionit në sektorin publik, për më tepër që, aplikimi retroaktiv i ligjit nuk është në kundërshtim me parimin e sigurisë juridike; ndërsa (iii) sqarojnë që data 17 shkurt 2008, ndërlidhet edhe me “qarkullimin juridik të pronës nëpërmjet transaksioneve bankare”, e që për qëllime të këtij ligji, përbën provë vendimtare sa i përket verifikimit të pasurisë; (iv) themelimi i Komisionit Mbikëqyrës nuk cenon kompetencën mbikëqyrëse të Kuvendit, për më tepër që, kalimi i kompetencës për përzgjedhjen e Drejtorit të Përgjithshëm nga Kuvendi në Komisionin Mbikëqyrës, si mekanizëm de-bllokimi në rast se procedura e përzgjedhjes së Drejtorit dështon në Kuvend, është zgjidhje në përputhje me rekomandimet e Komisionit të Venecias.
Gjykata, në Aktgjykimin e saj, përkatësisht në dritën e shtjellimit të konceptit të konfiskimit civil të pasurisë së pajustifikueshme bazuar në standardin ndërkombëtar dhe praktikën e vendeve që zbatojnë konfiskimin civil, fillimisht theksoi rëndësinë e qëllimit legjitim të Ligjit të kontestuar sa i përket interesit publik dhe luftimit të korrupsionit në sektorin publik. Thënë këtë, në kuptim të vlerësimit dhe shqyrtimit të pretendimeve të parashtruesve të kërkesës, si dhe kundër-argumenteve të palëve të interesuara, Aktgjykimi, ndër tjerash, gjithashtu shtjellon (i) parimet e përgjithshme lidhur me konceptin e konfiskimit civil të pasurisë së pajustifikueshme sipas praktikës ndërkombëtare; (ii) praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ) që ndërlidhet me konfiskimin e pasurisë dhe barrën e të provuarit, përfshirë në kontekst të “ndërhyrjes” në të drejtat pronësore të individëve si rezultat i konfiskimit të pasurisë në procedurë civile; (iii) dokumentet relevante të miratuara në nivel të Kombeve të Bashkuara, të Bashkimit Evropian dhe të Këshillit të Evropës, përfshirë të gjitha Opinionet e Komisionit të Venecias në lidhje me konfiskimin civil të pasurisë, me theks në aspektet që ndërlidhen me rregullimet dhe garancitë institucionale për komisionet/agjencitë përgjegjëse për konfiskimin civil të pasurisë së pajustifikueshme dhe çështjet që ndërlidhen me barrën e provës dhe aplikueshmërinë retroaktive të ligjit; dhe (iv) dy (2) Opinionet e Komisionit të Venecias për Kosovën përkitazi me Ligjin e kontestuar, të miratuara më 17-18 qershor 2022 dhe më 16-17 dhjetor 2022, respektivisht.
Në dritën e parimeve të lartcekura, përfshirë argumentet dhe kundër-argumentet e palëve, për qëllime të kësaj përmbledhjeje, në vijim do të paraqiten konstatimet më esenciale të Aktgjykimit lidhur me tri kategori gjithëpërfshirëse çështjesh, përkatësisht (i) fushëveprimin e Ligjit të kontestuar lidhur me barazinë para ligjit, sigurinë juridike dhe proporcionalitetin e aplikimit retroaktiv të ligjit në raport me barrën e provës së individit; (ii) garancitë procedurale në kontekst të verifikimit dhe/ose konfiskimit të pasurisë së pajustifikueshme; dhe (iii) çështjet institucionale, përkatësisht mekanizmat e mbikëqyrjes së Byrosë Shtetërore, përfshirë pa/pajtueshmërinë e funksioneve kushtetuese të anëtarëve të Komisionit Mbikëqyrës.
Fushëveprimi i Ligjit – barazia para ligjit, siguria juridike dhe proporcionaliteti i aplikimit retroaktiv të ligjit në raport me barrën e provës së individit
Aktgjykimi fillimisht sqaron që në kontekst të fushëveprimit, Ligji i kontestuar, në parim, zbatohet ndaj pasurisë së fituar në mënyrë të pajustifikueshme, përgjatë periudhës së ushtrimit të funksionit të zyrtarëve publikë nga data 17 shkurt 2008 dhe brenda dhjetë (10) viteve nga momenti kur subjektet përkatëse pushojnë së ushtruari funksionin e tyre dhe që përjashtimisht, verifikimit mund të i nënshtrohet edhe pasuria e fituar pas periudhës së ushtrimit të funksionit publik, por jo më gjatë se pesë (5) vite pas përfundimit të funksionit publik të personit zyrtar. Sipas sqarimeve të dhëna, këto rregullime, në thelb, ngritin tri çështje të nivelit kushtetues, përkatësisht (a) parimin e barazisë para ligjit në mes të qytetarëve të Republikës së Kosovës, në dritën e faktit që verifikimit të pasurisë i nënshtrohen vetëm zyrtarët publikë dhe palët e treta të ndërlidhura me ta, përfshirë edhe barazinë para ligjit të vet zyrtarëve publikë, marrë parasysh që verifikimit i nënshtrohet vetëm pasuria e fituar nga zyrtarët publikë pas 17 shkurtit 2008; (b) parimin e sigurisë juridike në kontekst të aplikueshmërisë retroaktive të Ligjit të kontestuar duke filluar më 17 shkurt 2008, përfshirë ndërlidhur me barrën e provës, e cila, pas propozimit të konfiskimit të pasurisë nga Byroja Shtetërore, bie në mënyrë retroaktive mbi individin; dhe (c) parimin e sigurisë juridike në kontekst të “qartësisë” dhe “parashikuershmërisë” së dispozitave të Ligjit të kontestuar, të cilat rregullojnë periudhën e verifikimit të pasurisë së pajustifikueshme gjatë ushtrimit dhe pas përfundimit të funksioneve të zyrtarëve përkatës. Vlerësimet dhe konstatimet e Gjykatës ndërlidhur me çështjet e mësipërme, do të reflektohen në mënyrë të përmbledhur në vijim.
barazia para ligjit në mes të zyrtarëve publikë dhe palëve të treta në raport me qytetarët tjerë të Republikës përkitazi me verifikimin e pasurisë së pajustifikueshme, përfshirë para dhe pas 17 shkurtit 2008
Në kontekst të trajtimit të (pa)barabartë në mes të zyrtarëve publikë dhe palëve të treta, në raport me qytetarët tjerë të Republikës përkitazi me verifikimin e pasurisë së pajustifikueshme, përfshirë para dhe pas 17 shkurtit 2008, Aktgjykimi, duke u bazuar në praktikën gjyqësore të Gjykatës dhe atë të GJEDNJ-së, së pari sqaron që kategoritë e lartcekura, janë në “situata relativisht të ngjashme dhe/ose analoge” dhe që Ligji i kontestuar, këto kategori i trajton në mënyra të ndryshme, duke rezultuar në “dallim në trajtim”. Thënë këtë, sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, ky “dallim në trajtim” nuk rezulton në cenim të parimit të barazisë para ligjit sepse, ndjek një “qëllim legjitim” të interesit publik dhe është “proporcional” me qëllimin e ndjekur, ndër tjerash, sepse duke u bazuar në interesin publik të luftimit të korrupsionit në sektorin publik, Ligji i kontestuar fokusohet në kategorinë e qytetarëve që janë paguar nga buxheti i shtetit, përkatësisht nga taksapaguesit e Republikës së Kosovës.
aplikimi retroaktiv i ligjit në raport me barrën e provës ndërlidhur me pa/justifikueshmërinë e pasurisë
Në kontekst të aplikueshmërisë retroaktive të Ligjit të kontestuar në raport me parimin e sigurisë juridike, Aktgjykimi, duke u bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, Opinionet e Komisionit të Venecias lidhur me sistemin civil të konfiskimit të pasurisë së pajustifikueshme dhe praktikën gjyqësore të Gjykatave tjera Kushtetuese, sqaron që, në parim, aplikimi retroaktiv i ligjit në fushën e të drejtës civile dhe administrative, është përjashtimisht i mundur, për aq sa është në interes të përgjithshëm publik dhe është proporcional me qëllimin e ndjekur. Sipas sqarimeve të dhëna, aplikueshmëria retroaktive e Ligjit të kontestuar në kontekst të verifikimit të pasurisë së pajustifikueshme, është në interes publik të luftës kundër korrupsionit. Kjo e fundit, e bën të domosdoshëm veprimin jo vetëm në të ardhmen por edhe adresimin e fitimit të paligjshëm të pasurisë në të kaluarën, për më tepër që në rrethana të tilla, nuk ndërhyhet ekskluzivisht vetëm në ngjarjet e kaluara por edhe në faktet në vazhdim, sepse pronësia e pasurisë së paligjshme ka filluar në të kaluarën, por ajo vazhdon më tutje, ndërsa pritshmëria e individit për të qenë në gjendje për të mbajtur pasuritë e fituara në mënyrë të paligjshme, nuk peshon në raport me interesin e publikut për të luftuar korrupsionin.
Thënë këtë dhe sipas sqarimeve të dhëna, kontestuese është nëse aplikimi retroaktiv i ligjit për një periudhë më të gjatë se pesëmbëdhjetë (15) vjeçare, përkatësisht nga 17 shkurti 2008, është proporcional me të drejtat dhe liritë themelore të subjekteve të verifikimit në kontekst të barrës së provës dhe i cili, sipas praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, por edhe të Opinioneve të Komisionit të Venecias, është i domosdoshëm në kontekst të arsyeshmërisë dhe/ose “mundësisë objektive” të individit për të siguruar dhe prezantuar dëshmitë e nevojshme në mbështetje të argumentimit të justifikueshmërisë së pasurisë që i nënshtrohet verifikimit dhe/ose konfiskimit. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, përderisa në propozimin për konfiskimin e pasurisë Byroja Shtetërore mbështetet nga detyrimi për bashkëpunim i të gjitha autoriteteve publike në Republikën e Kosovës, individi bart barrën e kundër-argumentimit, përkatësisht të provuarit e justifikueshmërisë së pasurisë, në rrethana në të cilat, Ligji i kontestuar, për dallim nga ligjet e ngjashme në shtetet që e kanë adaptuar sistemin e konfiskimit civil të pasurisë, nuk ngërthen asnjë garanci për individin për të argumentuar “pamundësinë objektive” për të disponuar me një dëshmi përgjatë një periudhe kohore e cila, në parim, tejkalon afatet e përcaktuara në ligjet e aplikueshme për mbajtjen/ruajtjen e të dhënave/regjistrave dhe/ose qasjes në dokumentacion/dëshmi të nevojshme.
Sipas sqarimeve të dhëna, për të vlerësuar proporcionalitetin në kontekst të periudhës së aplikueshmërisë retroaktive të Ligjit të kontestuar dhe barrës së provës të individit, e cila bazohet në vlerësimin e gjasave, përkatësisht sipas definicionit të ligjit, në besimin që “një gjë ka më shumë mundësi të jetë apo të ketë ndodhur se sa jo”, Aktgjykimi, ndër tjerash, vë theks në kontekstin e shtetndërtimit të Republikës së Kosovës, përfshirë miratimin dhe karakteristikat e ligjeve të aplikueshme që janë relevante për të dëshmuar raportin në mes të hyrave të ligjshme dhe pasurisë së fituar në kontekst të (i) sistemit të tatimit në të ardhurat personale; (ii) sistemit pensional; (iii) detyrimit ligjor të qarkullimit të parasë përmes transaksioneve bankare; (iv) deklarimit të pasurisë; dhe (v) konfiskimit të pasurisë së përfituar me vepër penale. Sipas sqarimeve të dhëna, në parim, rezulton që ligjet e aplikueshme nuk përcaktojnë detyrime për ruajtjen e të dhënave për një periudhë kohore me të gjatë se dhjetë (10) vjeçare dhe e cila, rrjedhimisht, tejkalon periudhën e aplikimit retroaktiv të Ligjit të kontestuar. Prandaj, sipas sqarimeve të dhëna, përkundër faktit që Ligji i kontestuar ndjek qëllimin legjitim të interesit publik, i njëjti në vlerësimin e Gjykatës, nuk reflekton një baraspeshë të arsyeshme në mes të shtetit dhe individit, ndër tjerash, sepse (i) periudha e aplikueshmërisë retroaktive të ligjit, në parim, tejkalon afatet e përcaktuara në ligjet relevante të aplikueshme në kontekst të mbajtjes së regjistrave dhe/ose të dhënave, (ii) në rrethana në të cilat, e tërë administrata shtetërore është e detyruar të bashkëpunojë me Byronë, ndërsa barra e provës rreth justifikueshmërisë së pasurisë kontestuese bie mbi individin, dhe (iii) i cili, nuk përfiton nga një garanci e arsyeshme procedurale, bazuar në të cilën, do të mund të argumentonte para gjykatës kompetente “pamundësinë objektive” për të siguruar dhe/ose paraqitur një provë që shkon në favor të justifikueshmërisë së pasurisë që është objekt verifikimi dhe/ose konfiskimi.
Për pasojë, Gjykata ka konstatuar që pika 2.1 e paragrafit 2 të nenit 2 (Fushëveprimi) në lidhje me paragrafin 2 të nenit 34 (Shqyrtimi në shkallën e parë) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës dhe paragrafët 1 dhe 2 të nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e pronës) të Protokollit nr. 1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Sipas sqarimeve të dhëna në këtë Aktgjykim, në adresimin e shkeljes së kontestuar si më lart, përmes ndryshimeve dhe/ose plotësimeve të dispozitave të lartcekura, Kuvendi duhet të sigurohet që aplikimi retroaktiv i ligjit të jetë i balancuar dhe/ose proporcional me barrën e të provuarit, ose (i) duke përcaktuar periudha të arsyeshme retroaktive bazuar në analizën dhe vlerësimin e ligjeve të aplikueshme të Republikës së Kosovës, përfshirë në kontekst të qasjes në të dhëna që janë relevante për vërtetimin e pa/justifikueshmërisë së pasurisë; dhe/ose (ii) përmes përcaktimit të garancive procedurale në kontekst të barrës së të provuarit të individit, që do të i mundësonte këtij të fundit, që të argumentojë para gjykatave përkatëse ndërlidhur me “pamundësinë objektive” për të siguruar provat përkatëse.
(c) parimi i sigurisë juridike në kontekst të “qartësisë” dhe “parashikueshmërisë” së dispozitave të Ligjit të kontestuar, të cilat rregullojnë periudhën e verifikimit të pasurisë së paluajtshme gjatë ushtrimit dhe pas përfundimit të funksioneve të zyrtarëve përkatës
Aktgjykimi thekson që, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, procesi i verifikimit dhe/ose konfiskimit të pasurisë përbën një “ndërhyrje” në të drejtat pronësore të individit dhe, si i tillë, duhet të jetë i përcaktuar me ligj dhe proporcional me qëllimin e ndjekur. Në këtë kontekst, Aktgjykimi gjithashtu vë theks në domosdoshmërinë e “qartësisë” dhe “të parashikueshmërisë” së dispozitave ligjore që mund të afektojnë të drejtat pronësore të individit, përfshirë në kontekstin e rrethanave të rastit konkret, në aspekt retroaktiv. Sipas sqarimeve të dhëna, Ligji i kontestuar përcakton mundësinë e verifikimit dhe/ose konfiskimit të pasurisë së fituar gjatë ushtrimit të funksionit, dhe përjashtimisht pas përfundimit të funksionit, që në vlerësimin e Gjykatës, gjithashtu është në interesin e përgjithshëm të luftimit të korrupsionit në sektorin publik. Thënë këtë, sipas sqarimeve të dhëna, në kontekst të periudhës përgjatë të cilës pasuria mund të i nënshtrohet verifikimit dhe/ose konfiskimit të saj, dispozitat respektive të Ligjit të kontestuar, ndër tjerash, nuk qartësojnë saktësisht dhe në mënyrë të parashikueshme periudhat kohore përgjatë të cilave pasuria e fituar mund t’ i nënshtrohet verifikimit, përfshirë periudhat kohore përgjatë të cilave mund të fillojë procedura e verifikimit të pasurisë, si për pasurinë e fituar gjatë ushtrimit të funksionit ashtu edhe për pasurinë e fituar pas përfundimit të funksionit përkatës. Sipas sqarimeve të dhëna, mungesa e një qartësie të tillë, u mundëson autoriteteve publike, përfshirë Byronë Shtetërore, që të interpretojnë afatet e përcaktuara në Ligjin e kontestuar në diskrecionin e tyre të plotë, në cenim të parimit të sigurisë juridike dhe të drejtave dhe lirive themelore të individëve, përfshirë duke u pamundësuar atyre që përshtatshmërisht të rregullojnë sjelljen dhe pritshmëritë përkatëse.
Për pasojë, Gjykata ka konstatuar që pika 2.2 e paragrafit 2 të nenit 2 (Fushëveprimi) në lidhje me paragrafin 3 të nenit 22 (Periudha e verifikimit të pasurisë) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës. Sipas sqarimeve të dhëna në këtë Aktgjykim, në adresimin e kësaj shkelje, Kuvendi, përmes ndryshimeve dhe/ose plotësimit të dispozitave të lartcekura, duhet të sigurohet që normat të cilat përcaktojnë periudhat kohore brenda të cilave Byroja Shtetërore mund të verifikojë pasurinë e fituar përgjatë dhe pas ushtrimit të funksionit, përfshirë ato brenda të cilave mund të iniciohen hetimet dhe procedurat përkatëse, duhet të jenë plotësisht të “qarta” dhe “parashikueshme”.
Garancitë procedurale në kontekst të verifikimit dhe/ose konfiskimit të pasurisë së pajustifikueshme
Aktgjykimi sqaron që Ligji i kontestuar, ndër tjerash, rregullon procedurën e verifikimit dhe konfiskimit të pasurisë së pajustifikueshme, përfshirë të drejtat dhe detyrimet e palëve në procedurë dhe autorizimet e Byrosë Shtetërore, përfshirë në kontekst të (i) inicimit të procedurës; (ii) mbledhjes së informacionit me qëllim të verifikimit; (iii) detyrimit për bashkëpunim; (iv) procedurave para gjykatave të rregullta; dhe (v) mjeteve juridike dhe mbrojtjes gjyqësore të të drejtave. Të gjitha çështjet e mësipërme, Aktgjykimi i analizon dhe sqaron në kontekst të garancive që burojnë nga nenet 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 32 [E Drejta për Mjete Juridike], 36 [E Drejta e Privatësisë] dhe 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] të Kushtetutës, por edhe atyre që burojnë nga praktika gjyqësore e GJEDNJ-së dhe opinionet e Komisionit të Venecias, dhe në parim, konstaton që Ligji i kontestuar ndërlidhur me ligjet tjera të aplikueshme, ngërthejnë garanci të mjaftueshme procedurale për palët në procedurë.
Thënë këtë, marrë parasysh formulimin e dispozitave të Ligjit të kontestuar, Aktgjykimi vë theks në tri çështje parësore, përkatësisht (i) të drejtën për t’u mos inkriminuar; (ii) të drejtën e palës për t’u njoftuar për të gjitha procedurat e zhvilluara në kontekst të verifikimit të pasurisë, përfshirë ndërlidhur me vendosjen e masave të sigurisë në pasurinë kontestuese; dhe (ii) parimin e sigurisë juridike.
Në kontekst të çështjes së parë, përkatësisht detyrimit për bashkëpunim në raport me të drejtën për t’u mos inkriminuar, Aktgjykimi, ndër tjerash, sqaron që Byroja Shtetërore është e themeluar si Agjenci e Pavarur sipas përcaktimeve të nenit 142 [Agjencitë e Pavarura] të Kushtetutës, bazuar në të cilin, secili organ, institucion ose autoritet tjetër, që ushtron pushtet legjitim në Republikën e Kosovës, është i detyruar të bashkëpunojë dhe t’u përgjigjet kërkesave të tyre gjatë ushtrimit të kompetencave, në pajtim me ligjin. Prandaj, sipas sqarimeve të dhëna, nuk është kontestues detyrimi që përcakton Ligji i kontestuar në kontekst të bashkëpunimit të autoriteteve publike me Byronë Shtetërore. Në anën tjetër dhe në kontekst të detyrimit për bashkëpunim të individëve, përfshirë palët në procedurë, Aktgjykimi, ndër tjerash, sqaron që Ligji i kontestuar (i) ngërthen garancinë bazuar në të cilën, për personat fizikë, përfshirë subjektin e verifikimit, detyrimi për bashkëpunim shtrihet deri në masën sa “nuk cenohet e drejta në privatësi dhe e drejta për mos inkriminim” dhe që vlerësimi i një proporcioni të tillë është në kompetencën e gjykatës kompetente; për më tepër që (ii) pasoja e refuzimit për bashkëpunim, përkatësisht mundësia për kallëzim penal për veprën penale “mos ekzekutim i vendimit gjyqësor”, sipas përcaktimeve të Kodit Penal, nuk shtrihet ndaj personit fizik, por vetëm ndaj autoriteteve publike dhe/ose personave fizikë dhe juridikë me autorizime publike.
Në kontekst të çështjes së dytë dhe të tretë, përkatësisht detyrimit të njoftimit të palës, përfshirë lidhur me vendosjen e masave të sigurisë dhe parimin e sigurisë juridike, Aktgjykimi, ndër tjerash, thekson që (i) Ligji i kontestuar, në parim, ofron mjaftueshëm garanci në kuadër të parimit të barazisë së armëve dhe kontradiktoritetit, pasi i mundëson subjektit të verifikimit qasje në informacionet e pranuara dhe të trajtuara, ndërsa kufizimi në qasjen e tyre, mund të përcaktohet vetëm nga gjykata kompetente, vendim ky i cili mund të ankimohet nga subjekti përkatës; (ii) bazuar në parimet që burojnë nga praktika gjyqësore e GJEDNJ-së, pala duhet të jetë e njoftuar përgjatë gjithë procesit, përfshirë në kontekst të procedurave të ndjekura përkitazi me vendosjen e masave të sigurisë mbi pasurinë kontestuese, dhe që vendosja e një mase të sigurisë pa njoftimin paraprak të palës, është e mundur vetëm përjashtimisht nën garancitë e rrepta që burojnë nga praktika gjyqësore e GJEDNJ-së; dhe (iii) marrë parasysh parimin e sigurisë juridike, përfshirë detyrimin që normat e aplikueshme të jenë të “qarta” dhe të “parashikueshme”, të drejtat dhe detyrimet e palëve në procedurë duhet të jenë të përcaktuara me ligj dhe jo përmes akteve nënligjore.
Aktgjykimi në fund sqaron që, vlerësimi i Gjykatës që, Ligji i kontestuar, në parim, ofron garanci të mjaftueshme procedurale për palët në procedurë, nuk e nënkupton edhe ligjshmërinë dhe/ose kushtetutshmërinë e vendimeve të Byrosë Shtetërore dhe/ose gjykatave të rregullta. Aktgjykimi vë theks në nenin 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës, duke rikujtuar që të gjitha autoritetet publike janë të detyruara të i interpretojnë të drejtat dhe liritë themelore në përputhshmëri me praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së.
Mbikëqyrja e Byrosë Shtetërore – transferimi i mbikëqyrjes nga Kuvendi në Komisionin Mbikëqyrës dhe pa/pajtueshmëria e funksioneve kushtetuese të anëtarëve të këtij Komisioni
Në kontekst të organizimit institucional të Byrosë Shtetërore, Aktgjykimi, ndër tjerash, fokusohet në tri karakteristikat kryesore të tij, përkatësisht (a) statusin e Byrosë Shtetërore në kontekst të rendit juridik të Republikës së Kosovës, përfshirë faktin që e njëjta është themeluar bazuar në nenin 142 [Agjencitë e Pavarura] të Kushtetutës, por që mbikëqyrja e ushtrimit të funksioneve të saj nuk është lënë në kompetencë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, por të një Komisioni Mbikëqyrës të përbërë nga përfaqësues të institucioneve dhe/ose agjencive të pavarura; (b) përbërjen e Komisionit Mbikëqyrës, përfshirë pajtueshmërinë e funksioneve kushtetuese të anëtarëve të tij në raport me natyrën e përgjegjësive të këtij Komisioni dhe kompetencave të Byrosë Shtetërore; dhe (c) mënyrën e zgjedhjes së Drejtorit të Përgjithshëm të Byrosë Shtetërore.
(a) kompetenca mbikëqyrëse e Kuvendit në raport me statusin e Byrosë Shtetërore
Në kontekst të themelimit të Byrosë Shtetërore si Agjenci e Pavarur, Aktgjykimi vë theks në parimet kushtetuese që ndërlidhen me formën e qeverisjes dhe ndarjen e pushteteve, siç janë shtjelluar përmes praktikës së saj gjyqësore ndër vite, duke theksuar që, kontestuese në rrethanat e rastit konkret është autoriteti kompetent për mbikëqyrjen e Byrosë Shtetërore, përkatësisht nëse përmes përcaktimit të ushtrimit të funksionit të mbikëqyrjes në një Komision të Pavarur, është cenuar kompetenca mbikëqyrëse e Kuvendit lidhur me Agjencitë e Pavarura të themeluara në bazë të nenit 142 [Agjencitë e Pavarura] të Kushtetutës. Aktgjykimi vëren që, draftet e Ligjit të kontestuar i janë nënshtruar dy herë vlerësimit të Komisionit të Venecias dhe i cili, ndër tjerash, duke theksuar që zgjedhja dhe shkarkimi i Drejtorit të Përgjithshëm të Byrosë Shtetërore do të mund të përfitonte nga një komision i jashtëm në nivel ekspertësh, në mënyrë që të evitohet politizimi i zgjedhjes së tij/saj në Kuvend, kishte paraqitur edhe alternativën e krijimit të një trupi pluralist drejtues të Byrosë Shtetërore, të përbërë nga përfaqësues të institucioneve të pavarura, ndërsa përmes opinionit të dytë, përcaktimin e kompetencës mbikëqyrëse në raport me Byronë Shtetërore në një Komision të pavarur Mbikëqyrës e kishte vlerësuar si një zgjidhje “të përshtatshme”. Thënë këtë, sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, kompetenca mbikëqyrëse e Kuvendit në raport me institucionet publike është e rregulluar me Kushtetutë dhe, në kontekst të mbikëqyrjes së Byrosë Shtetërore relevante është ndërveprimi i neneve 65 [Kompetencat e Kuvendit] dhe 142 [Agjencitë e Pavarura] të Kushtetutës.
Në kontekstin e lartcekur, Aktgjykimi sqaron që (i) bazuar në nenin 142 [Agjencitë e Pavarura] të Kushtetutës, Agjencitë e Pavarura janë institucione të krijuara nga Kuvendi, në bazë të ligjeve përkatëse, të cilat rregullojnë themelimin, funksionimin dhe kompetencat e tyre, ndërsa kjo dispozitë jo detyrimisht përcakton kompetencën mbikëqyrëse të Kuvendit në raport me këto agjenci; ndërsa (ii) bazuar në nenin 65 [Kompetencat e Kuvendit] të Kushtetutës, Kuvendi mbikëqyr ato institucione publike që bazuar në Kushtetutë dhe ligje i raportojnë Kuvendit. Sipas sqarimeve të dhëna, përderisa, në parim, është Kuvendi ai që ushtron funksionin e mbikëqyrjes ndaj Agjencive të Pavarura, Kuvendi, sipas përcaktimeve të paragrafit 9 të nenit të lartcekur, përfshirë bazuar edhe në Ligjin nr. 06/L-113 për Organizimin dhe Funksionimin e Administratës Shtetërore dhe të Agjencive të Pavarura, ka gjithashtu autorizimin që përmes ligjit përkatës për themelimin e Agjencisë së Pavarur, kompetencën mbikëqyrëse t’ia përcaktojë një strukture tjetër apo një Komisioni Mbikëqyrës, siç është rasti në rrethanat e Ligjit të kontestuar. Thënë këtë, për aq sa Kuvendi vendos që kompetencën mbikëqyrëse ta përcaktojë në një autoritet tjetër, ky i fundit, duhet të jetë në përputhje me dispozitat kushtetuese, përfshirë ato që ndërlidhen me ndarjen dhe ndërveprimin e pushteteve. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim dhe të cilat do të përmblidhen në vijim, përbërja e Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore, në kontekst të kompetencave të tij, ngrit çështje kushtetuese që ndërlidhen, ndër tjerash, me pajtueshmërinë e funksioneve kushtetuese të anëtarëve të tij.
(b) përbërja e Komisionit Mbikëqyrës në kontekst të pajtueshmërisë së funksioneve kushtetuese të anëtarëve të tij në raport me natyrën e kompetencave të Byrosë Shtetërore
Aktgjykimi rikujton që, Komisioni i lartcekur Mbikëqyrës përbëhet nga (i) një gjyqtar i Gjykatës Supreme të Kosovës, i caktuar nga Kryetari i Gjykatës Supreme, i cili është edhe kryesues i Komisionit; (ii) Auditori i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës; (iii) Drejtori i Agjencisë për Parandalimin e Korrupsionit; (iv) një zëvendës i Avokatit të Popullit, i caktuar nga Avokati i Popullit; dhe (v) Drejtori i Njësisë së Inteligjencës Financiare. Kompetencat e Komisionit Mbikëqyrës, sipas Ligjit të kontestuar, janë gjithëpërfshirëse dhe përfshijnë por nuk kufizohen në (i) mbikëqyrjen e punës dhe të gjithë veprimtarinë e Byrosë; (ii) propozimin e emërimit dhe shkarkimin e Drejtorit të Përgjithshëm, përfshirë kompetencën e zgjedhjes së tij/saj; (iii) shqyrtimin e raporteve dhe vlerësimin e performancës së Drejtorit të Përgjithshëm dhe mbikëqyrjen e zbatimit të kompetencave të tij/saj; dhe (iv) miratimin e akteve nënligjore.
Aktgjykimi më tej sqaron që, zëvendës Avokati i Popullit, Auditori i Përgjithshëm dhe gjyqtari, janë kategori kushtetuese dhe funksionet, kompetencat, përfshirë papajtueshmëria e funksioneve të tyre, janë të përcaktuara me Kushtetutë, përfshirë ligjet e aplikueshme për secilën kategori të lartcekur. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim dhe në analizën e kompetencave kushtetuese të Avokatit të Popullit, Auditorit të Përgjithshëm dhe gjyqtarit, në raport me natyrën e kompetencave që u përcaktohen të njëjtëve në ushtrimin e funksioneve si anëtarë të Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore, përfshirë në kontekst të parimeve që burojnë nga opinionet relevante të Komisionit të Venecias dhe Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë të Këshillit të Evropës, Gjykata ka vlerësuar që ushtrimi i kompetencave në cilësi të anëtarëve të Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore, për zëvendës Avokatin e Popullit, Auditorin e Përgjithshëm dhe gjyqtarin e Gjykatës Supreme, është i papajtueshëm me funksionet dhe kompetencat e tyre siç janë përcaktuar në dispozitat respektive të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.
Më saktësisht, sa i përket Avokatit të Popullit, përkatësisht zëvendësit të tij/saj, Aktgjykimi shtjellon funksionet kushtetuese dhe ligjore të Avokatit të Popullit, përfshirë sipas praktikës së saj të konsoliduar gjyqësore, me theks, në kompetencën mbikëqyrëse që ka ky institucion lidhur me mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të individëve nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme dhe të parregullta të autoriteteve publike, përfshirë vet Byronë Shtetërore, sipas përcaktimeve të nenit 132 [Roli dhe Kompetencat e Avokatit të Popullit] të Kushtetutës. Aktgjykimi gjithashtu sqaron rolin e zëvendës Avokatit të Popullit në Institucionin e Avokatit të Popullit, përfshirë faktin që bazuar në Ligjin nr.05/L-109 për Avokatin e Popullit, të njëjtit mund të i përcaktohen funksione shtesë. Thënë këtë, Aktgjykimi gjithashtu thekson që Kushtetuta e Republikës së Kosovës, përkatësisht paragrafi 3 i nenit 134 [Kualifikimi, Zgjedhja dhe Shkarkimi i Avokatit të Popullit] të saj, trajton në mënyrë specifike dhe identike papajtueshmërinë e funksioneve të Avokatit të Popullit dhe të zëvendësve të tij/saj, duke përcaktuar, ndër tjerash, që të njëjtit nuk mund të ushtrojnë veprimtari politike, shtetërore a private profesionale.
Sipas sqarimeve të dhëna, përfshirja e zëvendës Avokatit të Popullit në cilësinë e anëtarit të Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore, përkatësisht roli vendimmarrës dhe mbikëqyrës në një institucion shtetëror që, ndër tjerash, do të jetë përgjegjës për verifikimin e pasurisë së pajustifikueshme dhe propozimin për konfiskimin e saj në procedurë civile, e cila, përfshirë sipas praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, ngrit çështje thelbësore kushtetuese në balancimin në mes interesit publik dhe të drejtave dhe lirive themelore, ngrit çështje serioze të pajtueshmërisë me mandatin kushtetues të Avokatit të Popullit për të mbikëqyrur dhe mbrojtur të drejtat dhe liritë e individëve nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme dhe të parregullta të autoriteteve publike, përfshirë të vet Byrosë Shtetërore. Në fakt, ushtrimi i kompetencës mbikëqyrëse të Avokatit të Popullit sipas përcaktimeve të nenit 132 [Roli dhe Kompetencat e Avokatit të Popullit] të Kushtetutës, do të përfshinte një autoritet publik, vendimmarrja e të cilit është bërë me pjesëmarrjen e vet Avokatit të Popullit, përkatësisht zëvendësit të tij/saj.
Për pasojë dhe duke marrë parasysh (i) kompetencën mbikëqyrëse të Avokatit të Popullit në raport me të gjitha autoritetet publike në kontekst të të drejtave dhe lirive themelore; dhe (ii) natyrën e kompetencave të anëtarëve të Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore, në vlerësimin e Gjykatës, pjesëmarrja e zëvendës Avokatit të Popullit në një Komision Mbikëqyrës, me kompetenca gjithëpërfshirëse vendimmarrëse në raport me Byronë Shtetërore, do të cenonte pavarësinë kushtetuese të Avokatit të Popullit për të mbikëqyrur Byronë Shtetërore në kontekst të kompetencës specifike kushtetuese në lidhje me mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të individëve nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme dhe të parregullta të autoriteteve publike.
Më tej dhe në kontekst të Auditorit të Përgjithshëm të Republikës së Kosovës, Aktgjykimi shtjellon funksionet kushtetuese dhe ligjore të Auditorit të Përgjithshëm, si institucioni më i lartë i kontrollit ekonomik e financiar në Republikën e Kosovës, sipas përcaktimeve të nenit 136 [Auditori i Përgjithshëm i Kosovës] të Kushtetutës, si dhe kompetencën për të kontrolluar veprimtarinë ekonomike të institucioneve publike dhe përdorimin e mbrojtjen e fondeve publike nga organet e pushtetit qendror dhe lokal, sipas përcaktimeve të nenit 137 [Kompetencat e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës] të Kushtetutës. Sipas sqarimeve të dhëna, kompetenca e Auditorit të Përgjithshëm për të kontrolluar veprimtarinë e autoriteteve publike dhe përdorimin e fondeve publike nga to, nuk varet nga përcaktimet e ligjeve dhe as përbërja e trupave vendimmarrëse, sepse është çështje që është e rregulluar në nivel të Kushtetutës dhe e cila, aplikohet për të gjitha autoritetet publike në Republikën e Kosovës, pa përjashtim, dhe rrjedhimisht e përfshin edhe vet Byronë Shtetërore.
Në këtë kontekst, Aktgjykimi thekson që vendimmarrja e Auditorit të Përgjithshëm në cilësinë e anëtarit të Komisionit Mbikëqyrës ndërlidhur me çështjet buxhetore të Byrosë, do të cenonte detyrën kushtetuese të Auditorit të Përgjithshëm për të kontrolluar veprimtarinë ekonomike të Byrosë Shtetërore, siç është përcaktuar në nenin 137 [Kompetencat e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës] të Kushtetutës. Aktgjykimi rikujton që, është pikërisht roli i Auditorit të Përgjithshëm si institucioni më i lartë i kontrollit ekonomik e financiar në Republikën e Kosovës, që ka rezultuar edhe në dispozitat e saktësuara me Ligjin e aplikueshëm për Auditorin e Përgjithshëm, sipas të cilit, Auditori i Përgjithshëm dhe punonjësit e tij, nuk mund të mbajnë asnjë funksion tjetër në cilindo nivel të sektorit publik.
Për pasojë dhe duke marrë parasysh (i) kompetencën mbikëqyrëse të Auditorit të Përgjithshëm në raport me të gjitha autoritetet publike në kontekst kontrollit ekonomik dhe financiar; dhe (ii) natyrën e kompetencave të anëtarëve të Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore, përfshirë faktin që të njëjtit gjithashtu bëjnë vlerësimin e performancës së Drejtorit të Përgjithshëm, shqyrtimin e raporteve të tij/saj të punës, përfshirë në kontekst të menaxhimit të buxhetit të Byrosë, në vlerësimin e Gjykatës, pjesëmarrja e Auditorit të Përgjithshëm në një Komision Mbikëqyrës, me kompetenca gjithëpërfshirëse vendimmarrëse, përfshirë ndërlidhur me menaxhimin financiar, do të cenonte pavarësinë kushtetuese të Auditorit të Përgjithshëm për të mbikëqyrur Byronë Shtetërore në kontekst të menaxhimit dhe përdorimit të fondeve publike sipas përcaktimeve të neneve 136 [Auditori i Përgjithshëm i Kosovës] dhe 137 [Kompetencat e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës] të Kushtetutës.
Në fund dhe ndërlidhur me gjyqtarin e Gjykatës Supreme, në cilësinë e Kryesuesit të Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore, Aktgjykimi rikujton parimet që burojnë nga Kushtetuta në kontekst të ndarjes dhe ndërveprimit të pushteteve, siç janë shtjelluar përmes praktikës së saj gjyqësore ndër vite, përfshirë papajtueshmërinë e funksioneve të gjyqtarëve me funksione tjera shtetërore. Për qëllime të kësaj analize, Aktgjykimi gjithashtu shtjellon, ndër tjerash, (i) parimet dhe standardet ndërkombëtare që ndërlidhen me pavarësinë dhe paanshmërinë e funksionit të gjyqtarit dhe papajtueshmërinë e ushtrimit të funksioneve tjera jashtë sistemit gjyqësor, duke përfshirë Parimet Bangalore të miratuara në nivel të Kombeve të Bashkuara, rekomandimet e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës, opinionet e Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropian dhe Opinionet relevante të Komisionit të Venecias; (ii) analizën krahasuese të Kushtetutave në kontekst të rregullimit të papajtueshmërisë së funksionit të gjyqtarit me funksione tjera shtetërore; dhe (iii) praktikën gjyqësore të Gjykatave tjera Kushtetuese ndërlidhur me interpretimin e papajtueshmërisë së funksionit të gjyqtarit.
Aktgjykimi, ndër tjerash, thekson që Kushtetuta e Republikës përcakton ushtrimin e funksioneve shtetërore shtesë për gjyqtarët e Republikës së Kosovës, në dy raste, përkatësisht funksionet (i) në Këshillin Gjyqësor të Kosovës; dhe (ii) Komisionin Qendror të Zgjedhjeve. Në të gjitha rastet tjera, në nenin 106 [Papajtueshmëria] të saj, Kushtetuta saktëson që (i) gjyqtari nuk mund të ushtrojë ndonjë funksion në institucionet shtetërore “jashtë gjyqësorit”, të jetë i përfshirë në ndonjë aktivitet politik ose ndonjë aktivitet tjetër të ndaluar me ligj; dhe (ii) gjyqtarëve nuk u lejohet të marrin përgjegjësi ose të jenë bartës të funksioneve, të cilat në çfarëdo mënyre, do të ishin në kundërshtim me parimet e pavarësisë dhe paanësisë së rolit të gjyqtarit. Sipas sqarimeve të dhëna, përderisa dispozita e lartcekur përcakton mundësinë e funksioneve shtesë për gjyqtarët e Republikës së Kosovës, sipas përcaktimeve të ligjeve të veçanta dhe/ose procedurave të përcaktuara nga Këshilli Gjyqësor i Kosovës, Kushtetuta përcakton ndalesë të qartë për gjyqtarët që të ushtrojnë ndonjë funksion në institucionet shtetërore “jashtë gjyqësorit”. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, një formulim i tillë në Kushtetutë, ngërthen detyrimin e vlerësimit të pajtueshmërisë së funksionit të gjyqtarit me funksionin e kryesimit të Komisionit Mbikëqyrës të një agjencie të pavarur, përkatësisht Byrosë Shtetërore, përfshirë në kontekst të kompetencave të këtij Komisioni dhe faktit nëse Byroja Shtetërore mund të vlerësohet si institucion shtetëror brenda gjyqësorit për qëllime të pajtueshmërisë së funksioneve.
Sipas sqarimeve të dhëna dhe duke marrë parasysh, (i) natyrën institucionale të Byrosë Shtetërore dhe raportin e Byrosë me gjykatat, përkatësisht pushtetin gjyqësor; dhe (ii) natyrën e kompetencave gjithëpërfshirëse që ushtron kryesuesi i Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë, përkatësisht gjyqtari i Gjykatës Supreme; dhe (iii) faktin që Byroja Shtetërore nuk mund të cilësohet si institucion shtetëror brenda gjyqësorit për qëllime të formulimit të nenit 106 [Papajtueshmëria] të Kushtetutës, ndër tjerash, sepse raporti në mes Byrosë Shtetërore dhe pushtetit gjyqësor, sipas Ligjit të kontestuar, është i natyrës mbikëqyrëse, përkatësisht vendimmarrja e Byrosë Shtetërore në kontekst të verifikimit dhe propozimit për konfiskimin e pasurisë i nënshtrohet gjithnjë kontrollit dhe vendimmarrjes së pushtetit gjyqësor, në vlerësimin e Gjykatës, funksioni i gjyqtarit të Republikës së Kosovës nuk është i pajtueshëm me udhëheqjen e Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërore sipas përcaktimeve të nenit 106 [Papajtueshmëria] të Kushtetutës.
Sipas sqarimeve të dhëna në këtë Aktgjykim, në adresimin e çështjeve si më sipër, Kuvendi, përmes ndryshimeve dhe/ose plotësimeve të dispozitave të lartcekura, për aq sa përcaktohet që të mos ushtrojë funksionin mbikëqyrës vet, duhet të përcaktojë përbërjen e Komisionit Mbikëqyrës të Byrosë Shtetërorë në atë mënyrë, që respektohen të gjitha garancitë e nevojshme për pavarësinë e këtij institucioni, duke mos cenuar në të njëjtën kohë dispozitat kushtetuese që ndërlidhen me papajtueshmërinë e funksioneve dhe/ose kompetencat mbikëqyrëse të institucioneve të pavarura kushtetuese.
(c) mënyra e zgjedhjes së Drejtorit të Përgjithshëm të Byrosë Shtetërore
Aktgjykimi gjithashtu shtjellon mënyrën e zgjedhjes së Drejtorit të Përgjithshëm të Byrosë Shtetërore, i cili, sipas përcaktimeve të Ligjit të kontestuar, zgjedhet nga Kuvendi me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të pranishëm dhe që votojnë, por që, nëse Kuvendi nuk arrin që të zgjedh Drejtorin në dy raunde votimi, pas dy konkurseve, kompetenca për të zgjedhur Drejtorin e Përgjithshëm i kalon Komisionit Mbikëqyrës. Një rregullim i tillë, sipas sqarimeve të dhëna, në parim, ngrit dy çështje kontestuese, përkatësisht (i) zgjedhjen e Drejtorit të Përgjithshëm nga Kuvendi vetëm me shumicë të thjeshtë; dhe (ii) mekanizmin de-bllokues të kalimit të kësaj kompetence në Komisionin Mbikëqyrës, në rast dështimi të zgjedhjes në Kuvend.
Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, zgjedhja e Drejtorit të Përgjithshëm me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të pranishëm dhe që votojnë në Kuvend, nuk është në kundërshtim me përcaktimet e neneve 65 [Kompetencat e Kuvendit] dhe 80 [Miratimi i Ligjeve] të Kushtetutës. Thënë këtë dhe marrë parasysh rëndësinë e funksionit të Drejtorit të Përgjithshëm të Byrosë Shtetërore, përfshirë mandatin shtatë (7) vjeçar të tij/saj, Aktgjykimi gjithashtu rikujton rekomandimin e vazhdueshëm të Komisionit të Venecias në opinionet e tij për Kosovën, por edhe opinionet tjera relevante në kontekst të zgjedhjes së strukturave udhëheqëse të agjencive/komisioneve përgjegjëse për konfiskimin civil të pasurisë, që zgjedhja e Drejtorit të Përgjithshëm të jetë me shumicën prej dy të tretave (2/3) të deputetëve. Në anën tjetër dhe lidhur me mekanizimin e zgjedhur de-bllokues, përkatësisht kalimin e kompetencës së zgjedhjes së Drejtorit të Përgjithshëm në Komisionin Mbikëqyrës, Aktgjykimi sqaron që, mënyra e zgjedhjes së titullarëve/anëtarëve të Agjencive të Pavarura nuk është e saktësuar me dispozita kushtetuese dhe për pasojë, përcaktimi i mënyrës së zgjedhjes së Drejtorit të Përgjithshëm të Byrosë Shtetërore, bazuar në paragrafin 1 të nenit 142 [Agjencitë e Pavarura] të Kushtetutës, është në kompetencë të Kuvendit, duke rikujtuar gjithashtu që për aq sa nuk janë cenuar normat kushtetuese, vlerësimi i përzgjedhjes së politikës publike që ka dërguar deri tek miratimi i një ligji/dispozite të caktuar, nuk është në kompetencën e Gjykatës.
Në fund, Aktgjykimi sqaron që kërkesa e parashtruesve të kërkesës është parashtruar në Gjykatë bazuar në paragrafin 5 të nenit 113 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës dhe se kjo kategori e kërkesave ka karakter suspenziv, përkatësisht ligji i tillë, mund t’i dërgohet Presidentit të Republikës së Kosovës për shpallje vetëm pas vendimmarrjes së Gjykatës dhe në pajtim me modalitetet e përcaktuara në vendimin final të Gjykatës. Thënë këtë, dhe përkundër faktit që në vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar, Gjykata ka vlerësuar si në kundërshtim me Kushtetutën vetëm pjesë të saktësuara të katër (4) neneve të Ligjit të kontestuar, përkatësisht nenet 2 (Fushëveprimi), 10 (Përbërja e Komisionit Mbikëqyrës dhe Kompensimi), 22 (Periudha e verifikimit të pasurisë) dhe 34 (Procedura në shkallën e parë) të tij, marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e tyre, dhe faktin që pa ndryshimin dhe plotësimin e të njëjtave nga Kuvendi, Ligji i kontestuar është i pazbatueshëm, bazuar në praktikën gjyqësore të Gjykatës, Ligji i kontestuar, në shërbim të parimit të sigurisë juridike, është shpallur i pavlefshëm në tërësinë e tij.