Një lojtar i Shqipërisë u priu thirrjeve kundër Maqedonisë së Veriut. Fansat rivalë u bashkuan për të kënduar “Vrani serbët”. Një gazetar nga Kosova mori kërcënime me vdekje për gjestin me shqiponjë, shkruan Reuters.
Bota e hidhur dhe shpesh e pakuptueshme e konflikteve ballkanike – që nisin nga shpërbërja e Jugosllavisë, Lufta e Dytë Botërore dhe shekuj më parë – ka shpërthyer përsëri në festën e futbollit të Euro 2024.
Duke qenë të etur për të frenuar përhapjen e incidenteve të shëmtuara, organi drejtues i futbollit evropian, UEFA, ka vendosur një sërë ndëshkimesh ndërsa federatat e futbollit të vendeve të ndryshme ballkanike kanë bërë thirrje për paqe dhe sjellje të mirë.
“Njerëzit nuk mund t’i harrojnë gjërat nga luftërat. Pastaj kur janë në një ndeshje futbolli, emocionet janë më të larta dhe mund të shpërthejnë në një sekondë,” tha komentatori Igor Mladenoviq, 58 vjeç, i cili punon për transmetuesin Sport Klub në Beograd.
“Shpresoj që këto incidente të përfundojnë, por të paktën deri tani kanë qenë vetëm këngë dhe mesazhe nga tribunat. Nuk ka pasur luftë mes mbështetësve.”
Rëndësia e Kosovës
Edhe pse nuk u kualifikua për turneun, shteti i vogël dhe kryesisht etnik shqiptar i Kosovës ngjall më shumë pasione pasi Serbia ende nuk e njeh pavarësinë pas një prej luftërave më të përgjakshme të Ballkanit post-Jugosllav të viteve 1990. Në ndeshjen e Serbisë kundër Anglisë, gazetari kosovar Arlind Sadiku bëri gjestin e shqiponjës dykrerëshe – duke imituar simbolin e flamurit të Shqipërisë – ndaj tifozëve serbë gjatë një transmetimi të drejtpërdrejtë. UEFA shpejt tërhoqi kredencialet e tij.
“Njerëzit nuk e dinë si po ndihesha në atë moment sepse kam trauma nga lufta,” tha ai për Reuters, duke shtuar se veprimi i tij ka nxitur kërcënimet me vrasje në mediat sociale.
Incidente të tjera
Sulmuesi shqiptar Mirlind Daku u përfshi në fund të ndeshjes së ekipit të tij 2-2 me Kroacinë, duke përdorur një megafon për të udhëhequr tifozët në thirrje fyese për Maqedoninë e Veriut. Ai kërkoi falje dhe fajësoi emocionet e forta të lojës – por gjithsesi u pezullua për dy ndeshje. Në atë ndeshje në Hamburg, tifozët e Kroacisë dhe Shqipërisë u bashkuan në kor për të thirrur “Vrisni serbët”, një thirrje që për herë të parë doli gjatë tmerrit të luftërave të viteve 1990. Serbia kërcënoi të largohej nga turneu dhe UEFA gjobiti Federatën Shqiptare të Futbollit, e cila lavdërueshëm i bëri thirrje tifozëve të sillen mirë dhe të mos ndotin paraqitjen e tyre të dytë në një turne të madh.
Reagimi i Federatës Shqiptare të Futbollit
“Federata i fton tifozët dhe dashamirësit e futbollit të mbështesin ekipin kombëtar shqiptar deri në fund në këtë udhëtim magjik dhe historik në Euro 2024, duke treguar qytetari dhe përgjegjësi përmes sjelljes së saktë dhe respektit për rregullat dhe kundërshtarët,” tha ajo.
Sjellja e tifozëve serbë
Disa tifozë të Serbisë kanë treguar sjellje të keqe gjithashtu, duke thirrur “Kosova është zemra e Serbisë”, dhe duke shfaqur një flamur kombëtar me Kosovën brenda kufijve të Serbisë.
Në intervistat me Reuters, tifozët e vendeve ballkanike që garojnë në Gjermani janë distancuar nga gjuha e urrejtjes, duke thënë se ajo vjen nga një pakicë tifozësh të thekur shpesh të lidhur me grupe kriminale ose klane politike në vendin e tyre.
“Kjo është një turp për ne në vitin 2024 kur duam të tregojmë fytyrën tonë më të mirë për botën, që jemi shoqëri moderne që janë pjesë e familjes ndërkombëtare,” tha Nikola Kovacic, 47 vjeç, një tifoz kroat që viziton me fëmijët e tij.
“Shumë nga lojtarët tanë nuk ishin ende të lindur gjatë gjithë këtyre problemeve. Ndjehem i turpëruar kur dëgjoj disa nga këngët që këndojnë. Mbulova veshët e fëmijëve të mi. Jemi më të mirë se kaq.” Tifozi shqiptar Adi Mati tha se nuk ka vend për politikë dhe racizëm në sport: “Jemi këtu për të kaluar mirë dhe për të mbështetur vendin tonë.”
Historiku i përleshjeve
Konfliktet ndëretnike ballkanike kanë depërtuar prej kohësh në futboll që nga një trazirë famëkeqe mes tifozëve të Dinamo Zagreb dhe Cërvena Zvezdës në vitin 1990, ku u plagosën shumë njerëz dhe, sipas disa llogarive, ishte një nga shkaktarët e luftës mes Kroacisë dhe Serbisë.
Tifozët ultras më vonë luftuan si ushtarë bashkë. Ndër incidentet e panumërta të tjera, një kualifikues i Euro 2016 midis Serbisë dhe Shqipërisë u braktis pasi një dron fluturoi mbi fushë me një flamur që tregonte një “Shqipëri të Madhe” të zgjeruar, duke shkaktuar një përleshje mes lojtarëve.
Në Kupën e Botës 2018, Granit Xhaka dhe Xherdan Shaqiri, të dy me rrënjë shqiptare dhe kosovare, u gjobitën për festimet e golave të tyre që imitonin shqiponjën. Dhe në Euro 2020, sulmuesi austriak Marko Arnautovic, i cili ka rrënjë serbe, u pezullua për një lojë pas një feste provokuese të golit kundër Maqedonisë së Veriut.
Përgjegjësia e qeverive ballkanike
Komentatori i sportit Mladenovic tha se, përveç shpërthimit të pashmangshëm të pasioneve në atmosferën e ngarkuar të ndeshjeve ndërkombëtare të futbollit, qeveritë në Ballkan mbajnë përgjegjësi për nxitjen e frikësimeve për përfitime politike.
“Shumë njerëz kanë histori tragjike me luftërat. Por ata duan të vazhdojnë me jetën e tyre tani,” tha ai. Organizatorët e Euro 2024 kanë bërë mirë, tha Mladenoviq, për të shmangur ndonjë përleshje deri tani, megjithëse ata janë ndihmuar nga fakti që Serbia nuk është shortuar kundër Kroacisë apo Shqipërisë.
Për fat të mirë për policinë gjermane dhe UEFA-n, tani ka pothuajse asnjë mundësi që kjo të ndodhë më vonë në turne.